بررسی تعارض منافع در زنجیره فولاد و عملکرد بورس کالا در این حوزه، موضوع نشست اخیر کارگروه تخصصی شورای گفت‌وگو بود. در این نشست که با حضور نمایندگانی از وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان تعزیرات حکومتی، اتاق تعاون، بورس کالا، شورای رقابت و سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده و جمعی از فعالان زنجیره فولاد و اتاق ایران برگزار گردید، مشکلات مربوط به ساختار بورس کالا و عملکرد آن در زنجیره فولاد بررسی و بعد از شناسایی چالش‌ها، پیشنهادهای لازم برای بررسی بیشتر و پیگیری رفع آنها، ارائه شد.

آنچه موجب شد تا در نشست کارگروه، تعارض منافع در زنجیره فولاد و عملکرد بورس کالا در این حوزه مورد توجه قرار گیرد، درخواست اعضای انجمن نوردکاران فولادی ایران از دبیرخانه شورای گفت‌وگو برای حل عدم توجه به منافع واحدهای پایین‌دستی در این زنجیره توسط بورس کالا بوده است.

طبق آنچه در جلسه مطرح شد، نشست‌های متعددی در این باره برگزار شده تا توازن در زنجیره فولاد شکل بگیرد؛ اما هنوز منافع تمام زنجیره دیده نشده و در سال‌های اخیر با تشکیل بورس کالا و فعالیت آن انتقادهایی نیز نسبت به عملکرد انحصارگونه آن شکل گرفته است.

واحدهای پایین‌دستی فولاد معتقدند بورس کالا منافع همه بازیگران زنجیره فولاد را لحاظ نمی‌کند و بیشتر منافع بالادستی‌های این زنجیره پوشش می‌دهد که این موضوع نیز از حضور نمایندگان این حوزه در بین هیات مدیره بورس کالا ناشی می‌شود.

اعضای انجمن نوردکاران فولادی خواستار پیگیری این موضوع شده و از انحصار در این بازار سخن گفتند، به باور آنها دولت در تنظیم‌گری زنجیره نقش دارد و مانع از تصمیم‌گیری درست بخش خصوصی می‌شود، بنابراین به اعتقاد آنها ساختار بورس کالا باید تغییر کند و از انحصار و سوگیری خارج شود.

مدیریت بازار به گونه‌ای که تقاضا 2.9 تا 3.2 برابر عرضه باشد و اجازه دادن به شرکت‌های بازرگانی برای خرید مواد اولیه و ایجاد رقابت نادرست بین تاجر و تولیدکننده که در هیچ کشوری چنین روندی دیده نمی‌شود از جمله مواردی بودند که در این جلسه مورد توجه قرار گرفتند.

در واکنش به آنچه مطرح شد، نماینده بورس کالا این نهاد را خصوصی خواند که اعضای هیات مدیره در مجمع آن تعیین می‌شوند و رعایت تعارض منافع در آن موضوع بسیار مهمی است. در همین راستا سازمان بورس با استفاده از تجربیات گذشته، مصوبه‌ای در همین رابطه در سال 1400 ارائه کرده است که به جد اجرا می‌شود. از سوی دیگر بهین‌یاب زیرنظر وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده و بورس کالا دخالتی در آن ندارد. قیمت‌های پایه هم تنها در برخی موارد از سوی بورس کالا تعیین شده و در موارد دیگر توسط سایر دستگاه‌ها تعیین و اعلام می‌شود.

در ادامه موضوع تغییر نرخ ارز در نرخ پایه مطرح شد که بر اساس اظهارات نماینده وزارت صنعت، معدن و تجارت، بورس کالا مجوز صدور این ابلاغیه را نداشته و از آنجایی که این موضوع حاکمیتی است، وزارت صنعت، معدن و تجارت خواستار لغو آن شد. این ابلاغیه 70 هزار میلیارد تومان سهام بورس اوراق بهادار را می‌توانست جابه‌جا کند که خوشبختانه لغو شد.

در این بین نماینده سازمان تعزیرات حکومتی نیز بر لزوم بازنگری در ساختار بورس کالا تاکید کرد چراکه معتقد است تنها کالاهایی با شاخص‌هایی خاص و مشخص باید در بورس عرضه شوند و دلیلی ندارد کالای نهایی تولید شده در بورس عرضه شود. این بازار به کالای نهایی اختصاص ندارد و امروز مسیر نادرستی را در پیش گرفته‌ که باید اصلاح شود.

در نهایت محمد اسکندری، مدیر دبیرخانه شورای گفت‌وگو، حرکت به سمت بازار رقابتی را اصل مهمی دانست که به دلیل نبود آن، امروز بازار فولاد دچار مشکل شده است. بر اساس اظهارات او تعدد خریدار و فروشنده یکی از ویژگی‌های بازار رقابتی است و اگر این تعداد زیاد نباشد، نشان از انحصار است. از طرفی توان چانه‌زنی بین اعضای زنجیره و امکان خروج از آن یک ویژگی مهم دیگر است. دسترسی به اطلاعات شفاف و کامل نسبت به بازار یکی دیگر از ملاک‌های بازار رقابتی است. عدم حضور مستقیم و غیرمستقیم دولت در بازار و وجود محدودیت‌های قانونی را نیز باید مورد توجه قرار داد.

او تاکید کرد: با توجه به آنچه در این جلسه عنوان شد، مشکلات ساختار بورس کالا و عملکرد آن باید بازنگری گردد چراکه به نظر امکان عرضه همه کالاها در بورس، منطقی نیست. بنابراین بخش خصوصی این مسئله را در دستورکار قرار می‌دهد و نتیجه را پیگیری خواهد کرد.

اسکندری همچنین تاکید کرد: شورای رقابت و مرکز ملی رقابت که دبیرخانه این شورا است، اجرای مواد قانونی مربوط به بازار فولاد را که باید از طرف انجمن نوردکاران فولادی و دبیرخانه ارسال شود، مورد توجه قرار دهد.

مدیر دبیرخانه شورای گفت‌وگو از مرکز پژوهش‌های مجلس نیز درخواست کرد تا درباره زنجیره فولاد و رعایت تعارض منافع در آن یک مطالعه دقیق و کارشناسی انجام دهند. همچنین قرار شد شورای مشورتی با حضور بخش خصوصی در سازمان بورس کالا شکل بگیرد. از طرف دیگر از کمیسیون حاکمیت شرکتی اتاق ایران نیز خواسته شد تا درباره این موضوع در بورس کالا بررسی نموده و نظر خود را اعلام کند.

او خاطرنشان کرد: این اقدامات انجام و پیگیری می‌شود و نشست کارگروه دیگری حدود یک ماه و نیم آینده برگزار شده و نتایج حاصل بررسی می‌گردد.